-
1 кер куну
= кер төшү загрязня́ться, испа́чкаться -
2 кер төшү
= кер куну -
3 кер
сущ.1) бельё ( выстиранное или подлежащее стирке) || бельево́йкер уу (юу) — стира́ть бельё
кер чайкау — полоска́ть бельё
кер бавы — бельева́я верёвка
кер содасы — бельева́я со́да
2) грязь, гря́зное пятно́ (на теле, одежде и т. п.) кер юу машинасы стира́льная маши́на•- кер куну- кер төшү
- кер күтәрә торган
- кер күтәрми торган
- кер уучы
- кер юучы
- кер юу урыны -
4 кот керү
1) хорошо́ вы́глядеть, име́ть прия́тный вид, прийти́ в себя́ ( после болезни)2) стать ую́тным ( квартира после уборки)3) см. кот куну -
5 төс керү
= төс куну оздоровля́ться; приня́ть, заиме́ть здоро́вый вид ( после болезни) -
6 төс куну
= төс керү -
7 ит
сущ.1) мя́со || мясно́йсимез ит — жи́рное мя́со
ит бәлеше — мясно́й пиро́г, пиро́г с мя́сом
ит юкта үпкә тансык — (посл.) на безры́бье и рак ры́ба
үгез үлсә - ит, арба ватылса - утын — (посл.) бык издо́хнет - мя́со (бу́дет), теле́га слома́ется - дрова́ (бу́дут) ( о беспечном человеке)
ит хәзерләү оешмасы — мясозаготови́тельная организа́ция
ит тапшыру планы — план мясопоста́вок
3) мя́коть ( тела человека и животного)бармакны итенә кадәр кисеп керү — поре́зать мя́коть па́льца
4) мы́шца, му́скулбеләк итләре — мы́шцы рук
5) мя́коть (ягод, плодов)ите калын кавын — мяси́стая ды́ня
•- ит машинасы
- ит тарткыч
- ит терлеге
- ит түшкәсе
- ит үсү
- ит чабучы
- ит чапкычы
- ит шулпасы••ит бүкәне — толстя́к, толсту́ха, толстопу́зый, ту́мба
ит куну — попра́виться, набра́ть вес, войти́ в те́ло; прибавля́ть в ве́се, жире́ть ( о животных)
ит тә юк, йон да (сөт тә) юк — ни ры́ба ни мя́со; ни то ни сё
ите белән ертып (аерып) алу — с мя́сом вы́рвать (или оторва́ть) (пуговицу)
ите сезгә (сиңа), сөяге безгә (миңа) — бей как хо́чешь, то́лько ко́сти не лома́й (о ребёнке, отданном на обучение)
ите сөягенә ябышкан — ко́жа да ко́сти, исхуда́лый, то́щий
итен чәйнәү — прост. спле́тничать, перемыва́ть ко́сточки ( кому), суда́чить
-
8 кот
сущ.; уст.коты күбәләк булып очты — дух его́ улете́л ба́бочкой
кот тәннән аерылганда — когда́ душа́ оставля́ет те́ло
2) рел. ма́ленькое отли́тое извая́ние, амуле́т ( якобы предохраняющий от болезней); изображе́ние ду́хакот кою — отли́ть изображе́ние ду́ха (знахарский метод лечения больного, страдающего в основном болезнью страха)
3) перен. сча́стье, уда́ча; оби́лие, изоби́лиеяхшы туса - кот, яман туса - йот — (погов.) до́брый (челове́к) принесёт сча́стье, дурно́й - поги́бель (букв. роди́тся до́брый - изоби́лие, злой роди́тся - го́лод)
4) перен. красота́, краса́; ую́тбаласыз өйдә кот булмый — (погов.) без дете́й в до́ме нет ую́та
хатын авырса, өйнең коты китә — (погов.) без хозя́йки дом сирота́ (букв. е́сли жена́ заболе́ла, то в до́ме ую́та нет)
•- кот чыккан
- кот алындыргыч
- кот алыну
- кот очу
- кот чыгу
- кот кубу
- кот китү
- кот калмау
- кот керү
- кот куну
- кот очарлык
- кот чыгарлык
- кот өндәү
- кот чакыру
- кот чыгып тору••котын алу (очыру, чыгару) — си́льно запуга́ть, испуга́ть, перепуга́ть; зада́ть стра́ху; навести́ страх
кот ботка (табанга, тубыкка) җитү, кот бугазга килү — душа́ ушла́ в пя́тки; се́рдце упа́ло; см. тж. кот алыну
-
9 очу
неперех.1)а) в разн. знач. лете́ть, лета́ть, полета́ть || полёт, лёт (о летательных аппаратах, птицах, насекомых; о пулях, снарядах, лёгких предметах и т. п.)самолётта очу — лете́ть на самолёте; лете́ть самолётом
Уфага ике сәгать очасы — до Уфы́ лете́ть два часа́; до Уфы́ два часа́ лёта (лёту, полёта)
хыял канатында очу — лете́ть на кры́льях мечты́
очуын оча да, кая төшәр — (погов.) высоко́ лета́ет, но где ся́дет
б) лете́ть/полете́ть, улета́ть/улете́ть куда́ (на самолёте в Киев, за границу, на Север)уйлар әллә кая очтылар — мы́сли улете́ли куда́-то вдаль
в) лета́ть, кружи́ться, пари́ть, ре́ятьканатларын җәеп, күктә лачын оча — распласта́в кры́лья, в не́бе ре́ет со́кол
2) спец. налётывать/налета́ть ( определённые часы без аварии)миллион километрдан артык очу — налета́ть свы́ше миллио́на киломе́тров
3) улету́чиваться/улету́читься, испаря́ться/испари́ться || испаре́ние (о дыме, запахе, жидкостях и т. п.)очучан матдәләр — испаря́ющиеся вещества́
4) выцвета́ть/вы́цвести || выцвета́ниетәрәзә йөзлекләренең буяулары очкан — кра́ски око́нных нали́чников вы́цвели
5) перен. лете́ть/полете́ть; мча́ться/помча́ться, нести́сь/понести́сь (о коне, машине)мотоцикл җил кебек оча — мотоци́кл мчи́тся как ве́тер
6) перен.; разг. улета́ть/улете́ть, уплыва́ть/уплы́ть ( о деньгах); исчеза́ть/исче́знутькарандашлар тагын каядыр очкан — карандаши́ опя́ть куда́-то исче́зли
7) перен.; разг. слета́ть/слете́ть, полете́ть (с работы, с поста руководителя)•- очкан шәпкә
- очкандай чабу
- очу кыры
- очу өчен уңайлы
- очу тишеге
- очудан туктау
- очып алу
- очып әйләнеп чыгу
- очып барганда
- очып бару
- очып барып җитү
- очып барып кайту
- очып барып килү
- очып барышлый
- очып бетү
- очып йөрү
- очып кайту
- очып калу
- очып карау
- очып кереп тулу
- очып керү
- очып килгән
- очып килеп төшү
- очып килү
- очып китү
- очып китәргә генә тора
- очып куну
- очып менү
- очып күтәрелү
- очып сыналу
- очып сынау
- очып сынап карау
- очып таралу
- очып тору
- очып төшеп калу
- очып төшү
- очып тутыру
- очып бетерү
- очып узу
- очып үтү
- очып узышлый
- очып чыгу
- очып чыгып китү••оча торган палас — (фольк.) ковёр-самолёт
очарга (гына) тору — сли́шком торопи́ться; спеши́ть; порыва́ться что-то де́лать
очып кына йөрү — лета́ть на кры́льях
очып тора — подви́жный, поры́вистый; ого́нь ( о человеке)
-
10 төс
I сущ.1) цветяшел төс - яз күрке — (погов.) зелёный цвет - краса́ весны́
2)а) раскра́ска, расцве́тка (ткани и т. п.)төсе матур карарга — раскра́ска краси́ва на вид
3) цвет лица́; обли́чье; выраже́ние лица́төскә матур — лицо́м прекра́сна
ачулы төс белән — с серди́тым выраже́нием лица́
төсе үзгәрде — он измени́лся в лице́
4) о́блик, видөй эче бәйрәм төсенә керде — до́ма ста́ло пра́зднично (дом при́нял пра́здничный вид)
5) оборо́т, фо́рма, вид, хара́ктер (дела, события и т. п.)җитди төстә әйтте — сказа́л с серьёзным ви́дом
ультиматум төсендә — в фо́рме ультима́тума
6)а) (что-л.) сохраня́емое и́ли передава́емое как образе́цефәк төсе — образе́ц (това́рного) шёлка
б) (что-л.) на па́мятьтөсе итеп йөртү — носи́ть как па́мять (о ком-л.)
төсең итеп саклыйм — храню́ как па́мять о тебе́
7) в знач. послелога төсендә с сущ. төстә с прил. образует словосочет. в функ. предик. прил.:а) ( определённого) цве́талимон төсендә — цве́та лимо́на, лимо́нного цве́та
яшел төстә — зелёного цве́та
б) в виде чегобүләк төсендә — в ви́де пода́рка
8) в знач. послелога төсендәге с сущ. төстәге с прил. образует словосочет. в функ. прил. цве́та; име́ющий (определённый) цветзөбәрҗәт төсендәге — изумру́дного цве́та
II предик. сл.кызыл төстәге — име́ющий кра́сный цвет
подхо́дит; соотве́тствует; досто́йно; прили́чествуетбу костюм сиңа төс түгел — э́тот костю́м тебе́ не к лицу́
артка калу безгә төс булмас — отстава́ние нам не прили́чествует
- төс алу- төсен алу
- төс бетү
- төс качу
- төс китү
- төс югалу
- төсе бетү
- төсе качу
- төсе китү
- төсе югалу
- төсе беткән
- төс бирү
- төс салу
- төс ташлау
- төс бозылу
- төсе бозылу
- төс керү
- төс куну
- төс чыгу
- төсен дә күрмәү
- төсен җую
- төсен югалту
- төсенә чыгу
- төстән китү
См. также в других словарях:
Австрия — (Österreich; позднелат. Austria, от др. нем. Ostarrichi восточная страна) Австрийская Республика (Österreichische Republik). I. Общие сведения А. государство в Центральной Европе. Граничит на С. с ФРГ и Чехословакией, на … Большая советская энциклопедия
сарылану — Сарыга әйләнү, сары төскә керү 2. Ябыгудан төссезләнеп, сары яки саргылт төс куну (тәнгә, кешегә һ. б.) 3. күч. Бик кайгыру, борчылу саргаям синең өчен … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәнсакчы — Югары дәрәҗәле кешенең иминлеген саклау өчен, аны озатып, аның белән бергә йөрүче гаскәри. ТӘН ТӘРБИЯСЕ – иск. Физкультура. ТӘН ТӨСЛЕ – Бераз алсулык йөгергән саргылт ак. ТӘН ХЕЗМӘТЕ – Физик хезмәт. ТӘН ЯЗУ – Хәрәкәт ясап гәүдәне сыгылмалы итү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тулу — 1. Берәр нәрсәнең эче җанлы җансыз нәрсәләр белән бөтенләй тулы булу, тулысынча биләнү, эчендә буш урын калмау 2. Берәр нәрсә эченә ни дә булса бик күп керү 3. күч. Берәр нәрсәнең өсте төрле төрле яки бериш әйберләр, кешеләр һ. б. белән каплану 4 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
